چه باور کنی چه باور نکنی ، چه خوشت بیاد چه خوشت نیاد ، همه ما آسمونی هستیم وشمارش معکوس برایِ بازگشتمون ازهمون روزِ اولِ خلقتمون شروع شده وکسی هم قدرتِ متوقف کردنش رو نداره و حسابِ بسیار دقیقی هم در انتظارمونه. یه آسمونیِ فعّال باش که آزمایشِ دنیا تکرارشدنی نیست که نیست(لیس للانسان الا ماسعی)اگه باور نمیکنی ، همه ثروت و قدرت و هوش و دانش و زیبایی و نفوذت رو به کار بگیر تا مانعِ پرواز بشی اما اگه از عقل کمک بگیری به این نتیجه میرسی که این امکان نداره .میگی نه ؟ این شما و این هم دنیا .

جوانی در نامه‌ای به علامه طباطبائی نوشت: «جوانی هستم 22 ساله، در محیط و شرایطی زندگی  می‌کنم که هوای نفس و آمال بر من تسلط فراوان دارد و مرا اسیر خود ساخته‌اند و سببباز ماندنم از حرکت به سوی‌الله شده‌اند. به چه اعمالی دست بزنم تا بر نفس مسلط شومو این طلسم شوم را که همگان گرفتار آنند، بشکنم و سعادت بر من حکومت کند؟ نصیحتنمی‌خواهم، بلکه دستورات عملی برای پیروزی لازم دارم.»

در پاسخ نوشتند: «برای موفق شدن و رسیدن به منظوری که در نامه مرقوم داشته‌اید، لازم است همتی برآورده و توبه‌ای نموده، به مراقبه و محاسبه پردازید. به این نحو که هر روز که هنگام صبح از خواب بیدار می‌شوید، قصد جدی کنید که در هر عملی که پیش می‌آید، رضای خدا را مراعات خواهم نمود. آن وقت در سر هر کاری که می‌خواهید انجام دهید، نفع آخرت را منظور خواهید داشت؛به طوری که اگر نفع اخروی نبود، انجام نخواهید داد و وقت خواب چهار پنج دقیقه در کارهایی که روز انجام داده‌اید، فکر کرده و یکی یکی از نظر خواهید گذرانید.

هر کدام مطابق رضای خدای انجام یافته، شکر بکنید و هر کدام تخلف شده، استغفار. این رویه را هر روز ادامه دهید. این روش گرچه در ابتدا سخت است و در ذائقه نفس تلخ، ولی کلید نجات و رستگاری است و هر شب پیش از خواب اگر توانستید سور مسبّحات (حدید، حشر، صف، جمعه و تغابن) را بخوانید و اگر نتوانستید، تنها سوره حشر را بخوانید و پس از 20 روز، حالات خود را برای بنده بنویسید. ان‌شاء‌الله موفق خواهید بود

علامه طباطبائی(ره) می فرمود  :

در شب و روز زمانی را برای حسابرسی خود قرار بدهید و ببینید که این بیست و چهار  ساعت چگونه بر شما گذشته، اهل محاسبه باشید، همانطور که یک بازرگان، یک کاسب، دخل و  خرج خود و صادرات و واردات خود را حساب می کند، شما ببینید در شبانه روزی که بر شما  گذشته چه چیزی اندوخته اید، چه گفته اید، یک یک رفتار و گفتارتان را حساب برسید، از  نادرستی ها استغفار کنید و سعی کنید تکرار نشود و برای آنچه شایسته و صالح و به  فرمان حاکم عقل بود خدا را شاکر باشید، تا به تدریج برای شما تخلق به اخلاق ربوبی  ملکه بشود  .»

آیت الله استاد حسن زاده آملی می فرماید:

یکی از کلمات قصار علامه طباطبایی، این بود که:

«ما کاری مهم تر از خودسازی نداریم.»

البته این نه به این معناست که انسان همه کارها و وظایفش را کنار بگذارد و برود یک گوشه ای مشغول خودسازی شود، بلکه خودسازی اصلی در اجتماع بودن و به وظایف خود عمل کردن و گناه نکردن است.

علامه می فرماید:

 «تخم سعادت، مراقبت است. مراقبت یعنی کشیک نفس کشیدن. یعنی حریم دل را پاسبانی کردن. یعنی سر را از تصرفات شیطانی حفظ داشتن. پاسبان حرم دل بودن. این تخم سعادت را باید در مزرعه دل کاشت و بعد به اعمال صالحه و آداب و دستورات قرآنی ، این نهال سعادت را پروراند.»

 اواخر عمر مبارکشان دائم می فرمودند:

«توجه! توجه!» و این، فراتر از «تذکر» و «تفکر» است.

 علامه می فرمودند:

 «بزرگترین (و سخت ترین) ریاضت ها، همین دینداری است.»

 در روایتی از حضرت امیر(ع) هست که می فرماید:

 «الشریعه ریاضه النفس:

 آیین اسلام و احکام آن، ریاضت و ورزیدگی نفس می آورد.»

بعضى‏ ها، ارزش‏ها را در نعمت‏ها و داده‏ ها جست‏وجو مى کنند و بعضى‏ ها که از نعمت و دارایى برخوردار نیستند، ارزش‏ها را در عمل و کار انسان مى ‏دانند، که مى‏ تواند به نعمت‏ها و دارایى‏ها جهت بدهد و از آن‏ها بهره بردارد. اعتقاد اوّل، انسان را دنیاپرست و اعتقاد دوم، انسان را خودپرست مى‏ سازد... اما اگر سعى را ملاک ارزش بدانیم، نه عمل را؛ اگر نسبتِ داده‏ ها و بازدهى را در نظر بگیریم؛ آن‏وقت، از دنیاپرستى و خودپرستى نجات مى‏ یابیم؛ همان‏طور که از غرور و یأس آزاد مى‏ شویم. کسى که از یک تومان، یک ریال سود آورده با کسى که از هزار تومان، ده تومان بهره گرفته، مساوى نیست؛ چون او یک دهم سود آورده و این دیگرى یک صدم. پس اگر این دیگرى از هزار تومان، صد تومان بهره مى‏ آورد، تازه باهم مساوى و برابر بودند. این‏گونه، حسرت و افسوس و غرور و یأس شکسته مى‏ شود و خوشنودى و رضا، در دل تو خانه مى‏ کند؛ که تو بر نعمت‏ها و قدرت‏هاى بیرون و درون خودت تکیه ندارى؛ و مى‏دانى که داده ‏ها، بازدهى مى‏ خواهد و هنگام حساب‏رسى، نسبت‏ها را در نظر مى‏ گیرند و این‏گونه پاداش مى‏ دهند و یا بازخواست مى‏ کنند.[1]

این، قرآن است که مى‏ گوید: «لَیْسَ لِلِانْسانَ الَّا ما سَعى». سعى، تنها دارایى ماست و سعى، با عمل تفاوت دارد. سعى، نسبتِ عمل با قدرت و توانایى انسان را با خود دارد. کسى که از سرمایه ‏اش بخشیده، با کسى که از نانش کم کرده و بخشیده است، برابر نیستند. گرچه عمل‏ها و حجم عمل آن ثروتمند زیادتر است، ولى سعى او اندک است. و آنچه براى انسان مى‏ ماند، سعى است، نه عمل؛ که عمل بدون توجّه به توانایى، عامل غرور مى‏ شود. آنچه تو را از غرور مى‏ رهاند، این مقایسه‏ ى مستمر میان عمل با توانایى، میان عمل تو و عمل‏هاى دیگرانى است، که براى دنیا مى‏ کوشند؛ میان عمل تو براى خدا و عمل تو براى خودت است. این مقایسه‏ ها، تو را از غرور مى‏ رهاند؛ که مى‏فهمى براى او سعى نداشته ‏اى و حتّى مى‏ فهمى که سعى تو، سرعت نداشته و در جایگاه مناسب خود ننشسته است.[2]

یار دوست دارد این آشفتگی     کوشش بیهوده به از خفتگی

[1] . نامه‏ هاى بلوغ، ص: 117.

[2] . نامه‏ هاى بلوغ، ص: 57

علاّمه سیّد محمّد حسین حسینی تهرانی میفرمودند: آقا سیّد هاشم حدّاد (اعلی الله مقامه) دائم تذکراتی میفرمود. میفرمود: آقاجانم، آقاسیّد علی آقای قاضی، آن عارف موّحد میفرمود: اگر میخواهید آخرت را به دست بیاورید، سعی کنید مقام انسانیّت را در دنیا از دست ندهید و تنها چیزی که مقام انسانیّت را از دست میدهد، مخالفت با امر ذوالجلال و الاکرام است. برای همین است که عندالعرفاء مخالفت با امر الهی گناه کبیره است. مخالفت یعنی؛ گناه. و میفرمود: برای همین است که عرفاء عظیم الشّأن کوچکترین مخالفت و معصیت را برای خودشان گناه کبیره میدانستند. کوچک ترین مخالفت! چرا؟ چون میگفتند اگر همین مخالفت را کوچک بپنداریم، مقام انسانیّت خودمان را کوچک شمردیم. عجب تعبیر زیبایی!آن کسی که بیان کند: این امر، این معصیت خیلی مهّم نیست، بزرگ نیست؛ گناهش کوچک است، مهّم نیست؛ در حقیقت بیان کرده است که مقام من مهّم نیست! زاویه دید عرفاء را ببینید که چگونه نسبت به معصیت وارد میشوند؟! کوچک ترین معصیت یعنی بیعتنایی به مقام انسانیّت! چون کوچک­ترین مخالفت با امر ذوالجلال و الاکرام یعنی پایین کشیدن انسان از مقام انسانیّت خودش....

آن درس و بحثی که کاری به آدم ندارد، مزاحم آدم نیست، یعنی رشد انسان را تأمین نمی‎کند، خوب شیطان کاری هم با او ندارد. اما آن فکری که، آن درس و بحثی که انسانرا به راه می‎اندازد، شیطان همه نیروها را بسیج می‎کند. یک حرف بسیار لطیفی مرحوممجلسی اول رضوان الله علیه دارد در کتاب شریف «روضة المتقین» در شرح «من لایحضرهالفقیه». فرمود اینکه می‎بینید ماها مشغول درس و بحثیم، شیطان کاری با ما ندارد،برای اینکه ما کاری با شیطان نداریم، به جنگ او نمی‎پردازیم. [دیگران] سرگرم طلبمالند ما هم سرگرم طلب علمیم. آن‎ها سرگرم تکاثر مالند ما هم سرگرم تکاثر علمیم. هردو ابزار شیطنت شیطانیم. ما به جنگ او نرفتیم که او علیه ما نیرو بسیج کند. ولی اگرخواستیم در یک راهی قدم برداریم که روحمان را تهذیب کنیم، آنگاه می‎بینیم شیطانچگونه همه نیروها را علیه ما بسیج می‎کند. اینکه می‎بینید فعلا کاری با ما ندارد،برای اینکه ما با او کاری نداریم. ما چیزی می‎خواهیم که درش دنیا باشد، خوب هست. آنکسی که اهل کشاورزی‎ست یا اهل دنیاست، او هم چیزی می‎خواهد که دنیا را تأمین کند،هست. شیطان به سراغ آن‎ها که نمی‎آید، به سراغ ما هم نمی‎آید. برای اینکه ما به جنگاو رفتیم. ولی اگر خواستیم یک راهی را طی کنیم که علیه او باشد، آنگاه او همهنیروها را علیه ما بسیج می‎کند.

آیت الله جوادی آملی

لطفا دانلود بفرمائید:

http://upir.ir/files/384d8c6bcc711.docx

 ماهیت توبه از نظر روانى براى انسان چه حالتى است و از نظر معنوى براى انسان چه اثرى دارد ؟ در نظر بسیارى از ما توبه یک امر بسیار ساده اى است , هیچوقت باین فکر نیفتاده ایم که توبه را از نظ روانى تحلیل بکنیم . اساسا توبه یکى ازمشخصات انسان نسبت به حیوانات است , یعنى انسان بسیارى ممیزات ومشخصات و کمالات و استعدادهاى عالى دارد که هیچکدام از آنها در حیوانات وجود ندارد . یکى از این استعدادهاى عالى در انسان , همین مسئله توبه است . (( توبه )) بمعنى ومفهومى که انشاء الله براى شما شرح مى دهم , این نست که ما لفظ استغفر الله ربى و اتوب الیه را به زبان جارى کنیم , از مقوله لفظ نیست . توبه یک حالت روانى و روحى و بلکه یک انقلاب روحى در انسان است که لفظ استغفر الله ربى و اتوب الیه بیان این حالت است , نه خود حالت , نه خود توبه , مثل بسیارى از چیزهاى دیگر که در آنها لفظ , خودش , آن حقیقت نیست بلکه مبین آن حقیقت است . اینکه ما روزى چندین بار مى گوئیم استغفرالله ربى و اتوب الیه نباید خیال بکنیم که روزى چند بار توبه مى کنیم . ما اگر روزى یک بار توبه واقعى بکنیم , مسلما مراحل و منازلى از قرب به پروردگار را تحصیل مى کنیم.

مگر مى شود یک شخص خودش علیه خودش قیام بکند ؟ بله مى شود .

علتش اینست که انسان بر خلاف آنچه که خودش خیال مى کند یک شخص نیست . یک شخص واحد است اما یک شخص مرکب نه بسیط , یعنى ما که اینجا نشسته ایم , به همان تعبیرى که در حدیث آمده است , یک جماد اینجا نشسته است , یک گیاه هم اینجا نشسته است , یک حیوان شهوانى هم اینجا نشسته است , یک سبع و درنده هم اینجا نشسته است , یک شیطان هم اینجا نشسته است و یک فرشته هم در همین حال اینجا نشسته است . یعنى یک انسان به قول شعرا طرفه معجونى،است که همه خصایص در وجود او جمع است . گاهى آن حیوان شهوانى که مظهر آنرا خوک مى دانند , این خوکى که در وجود انسان هست , زمام امور را بدست مى گیرد و مجال به آن درنده و شیطان و فرشته نمى دهد , یک مرتبه از ناحیه یکى از اینها علیه او قیام مى شود , تمام اوضاع بهم مى خورد و یک حکومت جدید بر وجود انسان حاکم میگردد . انسان گنهکار آن انسانى است که حیوان وجودش , بر وجودش مسلط است , یا شیطان وجودش بر او مسلط است , یا آن درنده وجودش بر او مسلط است یک فرشتگانى , یک قواى عالى هم در وجود او محبوس وگرفتار هستند .

توبه یعنى آن قیام درونى , اینکه مقامات عالى وجود انسان علیه مقامات دانى وجود او که زمام امور این کشور داخلى را در دست گرفته اند , یک مرتبه انقلاب مى کنند , همه اینها را مى گیرند به زندان مى اندازند و خودشان با قوا و جنود و لشکریان خود زمام امور را در دست مى گیرند . این حالت و شکل است که در حیوان ونبات وجود ندارد . همانطور که عکسش هم هست , یعنى گاهى مقامات دانى وجود انسان علیه مقامات عالى وجود او قیام و انقلاب مى کنند , آنها را مى گیرند و به زندان مى اندازند و زمام امور این کشور را در دست مى گیرند .

ما توبه نمى کنیم و نماز مى خوانیم ! توبه نمى کنیم و به حج مى رویم ! توبه نمى کنیم و قرآن مى خوانیم ! توبه نمى کنیم و ذکر مى گوئیم ! توبه نمى کنیم و در مجالس ذکر شرکت مى کنیم ! بخدا قسم اگر شما یک توبه بکنید تا پاک بشوید وبعد یک شبانه روز نماز بخوانید با حالت توبه و پاکى , همان یک شبانه روز به اندازه ده سال شما را جلو مى برد و به مقام قرب پرودگار مى رساند . سوراخ دعا را گم کرده ایم , راهش را بلد نیستیم .

به نظر می رسدکسانیکه بعضا دنبال تهذیب نفس وخودسازی هستند با چندگانگی سفارشات ونصیحتهای اخلاقی مواجه می شوند که راه حل آن این است که آب را باید از سرچشمه خورد منظور از سرچشمه همان قرآن واحادیث موثق مثل کتاب نهج البلاغه می باشد،دلیل این کار هم این است که حرف ذوقی وسلیقه ی شخصی درآن کتابها به چشم نمی خورد.

در همین راستا به نظرم رسید یکی از سفارشهای جامعی که علی(ع)در نهج البلاغه برای رهپویان تهذیب نفس بیان فرموده اند رادراینجا بیاوریم،البته این فایل با تضیحات شیرین استاد مهدی شجاعی در اینجا ارائه می شود.

دانلود بفرمائید:

 http://upload.tehran98.com/upme/uploads/339ef396639307181.doc

ملکات نفس انسان را به چند گروه گسترده می‏توان تقسیم نمود:

الف) پاره‏ای از ملکات، «جسمانی» است و بیشتر در اعضای بدن ظهور و بروز دارد. به‏دست آوردن این دسته از مهارت‏ها «تربیت بدنی» به شمار می‏رود. مانند مهارت راه رفتن، شنا، سوارکاری و دیگر انواع ورزش‏های جسمی.

ب) پاره‏ای دیگر از ملکات، توانمندی‏های «ذهنی» هستند و به‏دست آوردن آن‏ها «تربیت ذهن» به شمار می‏رود. مانند ملکة تمرکز، دقت، یادسپاری، یادآوری، سرعت انتقال، قدرت تجزیه و تحلیل و نقادی، تفکر، برنامه‏ریزی، و انواع ورزش‏های فکری.

ج) دستة دیگری از ملکات، صفات «روحی» و «قلبی» انسان است که در کتب اخلاقی به آن‏ها پرداخته شده‏است. ملکة فاضلة شجاعت، سخاوت، حلم، تواضع، تسلط بر نفس، صلابت و جدیت و ملکة رذیلة نفاق، مکر، ریا و قساوت از این قبیلند. تحصیل ملکات فاضلة اخلاقی «تربیت جان» و تلاش برای به‏دست آوردن قلب سلیم محسوب می‏شود.

د) ملکات پیچیدة دیگری نیز وجود دارد که برآیند چندین توانایی مختلف در وجود آدمی است؛ مثلاًملکة تندخوانی که محصول ترکیب توانایی چشم و تمرکز ذهن است. اکثر هنرها و حرفه‏ها مانند گلدوزی، آشپزی، نجاری، آهنگری، خاتم‏کاری و ... در این گروه جای می‏گیرند.

فواید ملکه

هر ملکه به منزلة یک ابزار مفید و مؤثر در اختیار انسان است که از به کارگیری آن

با صرف توان کم، در زمانی اندک، بهره‏ای شایسته به دست می‏آید.

مثلاً اگر برای کندن یک گودال کوچک با انگشتان دست یک ساعت وقت نیاز باشد، با داشتن یک بیل در کمتر از یک ساعت می‏توان به سهولت و با به کارگیری تلاشی محدود، گودالی به مراتب، بزرگ‏تر فراهم آورد. هر چه این ابزار کارآتر و پیشرفته‏تر باشد، صرفه‏جویی بیشتر در زمان و توان می‏شود و بازده بالاتری به دست می‏آید. کسی که یک بلدوزر، کمباین یا کامپیوتر در اختیار دارد در زمانی کوتاه و با هزینه کردن نیروی بسیار اندک، کاری انجام می‏دهد که دیگران از انجام آن در روزهای متمادی با به کارگیری تلاشی گسترده عاجزند.

ملکات نفس انسان نیز چنین است؛ صاحب ملکه باصرف توان اندک و دقت و توجه ناچیز و در زمان کوتاه، بهره‏ای فراوان کسب می‏کند.

نوشتن یک صفحه مطلب برای کودک مبتدی، نیازمند صرف توان جسمی و فکری گسترده و زمانی دراز است. محصول کار او هم ارزش چندانی ندارد. اما آن کس که ملکة خوشنویسی و خطاطی را کسب نموده با صرف زمان محدود، نیروی اندک و توجه کم، تابلویی ارزش‏مند و نفیس می‏آفریند. رانندگی برای مبتدی، بسیار دشوار و محتاج به کارگیری تمرکز زیاد و توجه بالا است و در همان حال خطرات فراوانی برای سرنشینان در پی دارد، اما آن کس که توانمندی رانندگی را داراست به هنگام رانندگی به چند کار دیگر نیز می‏پردازد، با دیگران گفت و گو می‏کند، به مناظر اطراف جاده می‏نگرد، میوه‏ای می‏خورد و بدون اِعمال تلاش و توجه، استادانه اتومبیل را هدایت می‏کند و بی‏آن‏که حادثه‏ای بیافریند در زمانی کوتاه، مسافتی بلند را می‏پیماید. به همین گونه است حفظ یک قصیده برای انسان معمولی در مقایسه با کسی که ملکة حفظ را به دست آورده، یا نوشتن یک مقاله برای نوجوان تازه کار در مقایسه با نویسندة زبردست و یا حفظ حضور ذهن و حضور قلب در نماز برای مردم عادی در مقایسه با انسان‏های خودساخته که ملکة حضور یا خشوع را تحصیل نموده‏اند. بنابراین کاری که در ابتدا دشوار، پرزحمت و یا نشدنی به نظر می‏رسد همیشه‏این‏گونه باقی نخواهد ماند و به مرور زمان سهل و روان و امکان‏پذیر می‏گردد.

«سرعت»، «سهولت»، «کیفیت» و «وسعت» دست‏آوردهای پرارزش و مبارک ملکه است که هر انسان خردمندِ هدف‏دار را به تحصیل توانمندی‏های ثابت نفس دعوت و تشویق می‏کند و توجه آدمی را بیش از آن که به انجام عمل و رسیدن به نتیجه معطوف دارد به کیفیت عمل و کسب توانایی انجام آن سوق می‏دهد. ضرب‏المثل «به جای ماهی دادن، به او ماهی‏گیری بیاموز» اشاره به همین نکتة مهم دارد.

هرچه ملکة به دست آمده کارآیی و قدرت تأثیر بالاتری داشته باشد، در ارائة این خدمات تواناتر و موفق‏تر است؛ مثلاً ملکة مراجعه به کتب لغت در مقایسه با ملکة اجتهاد شبیه بیلچه و بلدوزر است یا ملکة راه‏رفتن نسبت به ژیمناستیک به منزلة داس و کمباین است.

البته محدودیت عمر انسان به او اجازة به دست آوردن همة ملکات را نمی‏دهد. از این رو شایسته است ضریب اهمیت ملکات، شناسایی و سرمایة گران‏قدر عمر به توانمندی‏های ضروری و مفید اختصاص یابد. 

حرف آخردر یک جمله:

خودسازی یعنی معماری شخصیت وحرکت به سوی حقیقت.