« دانستنیها زیاد و وقت اندک است، از دانستنیها، بهترینها را یاد بگیرید.»

علم نافع چیست؟ در نگاه اسلامى، علمى که نفع ندارد، مطلوب نیست. حتى بزرگان معصوم (ع) از این علم به خداى سبحان پناه برده‏اند . از رسول خدا (ص) روایت است که فرمود: اللهم اعوذبک من علم لاینفع . (1) و از على (ع) روایت است که فرمود: «خیرى نیست در دانشى که سود ندارد .» (2) امام کاظم (ع) ماجرایى را از رسول خدا (ص) نقل کرده است که بسیار شایان توجه و تامل است . امام (ع) مى‏فرماید: دخل رسول الله (ص) المسجد فاذا جماعة قد اطافوا برجل . «ماهذا؟» فقیل: «علامة .» قال: «و ما العلامة؟» قالوا: «اعلم الناس بانساب العرب و وقائعها و ایام الجاهلیة و بالاشعار العربیة .» فقال النبى (ص): «ذلک علم لایضر من جهله، و لاینفع من علمه .» (میزان الحکمة، ح 14114 به نقل از مالى صدوق، 220/13) روزى رسول خدا (ص) به مسجد آمد . گروهى را دید که پیرامون مردى گرد آمده‏اند . پرسید: «این کسیت؟» گفتند: «علامه است .» فرمود: «در چه چیز علامه است؟» گفتند: «داناترین مردم به انساب و وقایع عرب است و بیشتر از همه به روزهاى مهم جاهلیت و اشعار عربى آگاه است .» پیامبر (ص) فرمود: «این را اگر کسى نداند، زیان نمى‏کند و کسى که مى‏داند، نفعى نمى‏برد .» رسول اکرم (ص) ضمن بیان این که علم داراى دامنه‏اى بلند است، آدمى را به بهره‏گیرى از برترین و بهترین علوم توصیه مى‏کند و مى‏فرماید: العلم اکثر من ان یحصى . فخذ من کل شى‏ء احسنه . (1) علم افزون از آن است که به شمارش آید . پس هر دانشى را که بهتر است، فراگیرید .

امام کاظم (ع) درباره شایسته‏ترین علوم مى‏فرماید: اولى العلم بک ما لایصلح لک العمل الا به و اوجب العمل علیک ما انت مسؤول عن العمل به، و الزم العلم لک ما ذلک على صلاح قبلک و اظهر لک فساده، و احمد العلم عاقبة مازاد فى عملک العاجل فلا تشتغلن بعلم ما لایضرک جهله و لاتغفلن عن علم ما یزید فى جهلک ترکه (2) شایسته‏ترین علم براى تو آن است که عمل تو جز بدان اصلاح نشود، و واجب‏ترین عمل براى تو آن است که در برابرش از تو بازخواست مى‏کنند و لازم‏ترین علم براى تو علمى است که قلب تو را به صلاح آورد و فساد قلب را براى تو آشکار سازد، و فرجام آن علمى نیک‏تر است که بر عمل دنیاى تو بیفزاید . پس خود را به علمى مشغول مساز که ندانستن آن، زیانت نمى‏رساند و از علمى غافل مشو که ندانستن آن، بر نادانى‏ات مى‏افزاید . 1) کنزالفوائد، 2، 31; میزان الحکمة، حدیث 14126 . 2) اعلام‏الدین، 305، میزان‏الحکمة، حدیث 14139