3 ـ برای ایام تابستان ـ جز زمان مسافرت که با برنامة حساب‏شده و با پیش‏بینی کامل صورت خواهد گرفت ـ فعالیت در مراکز فرهنگی، مطالعات مورد نیاز، مرور درس‏های گذشته و کسب آمادگی برای درس‏های سال آینده پیشنهاد می‏شود  .

تابستان تعطیل نیست، فقط نوع فعالیت‏های صنفی طلبه عوض می‏شود. در تابستان فرصتی برای جبران بعضی از کمبودهای موجود در روند برنامه‏های صنفی و ایجاد تعادل و توازن در برنامه به دست می‏آید که بسیار مغتنم است  .

طبعاً برنامة ورزش و تفریح در این فصل کمی پررنگ‏تر از ایام تحصیل خواهد بود.[3  ]

4 ـ برنامة تعطیلات رسمی  :این ایام که حدود یک ماه از سال تحصیلی را در بر می‏گیرد زمان مناسبی برای کارهای درسی فوق برنامه است  .

درس‏های فوق برنامه                                           3 ساعت

آشنایی با موضوع تعطیلی، مطالعه برحسب مقتضای ایام    2 ساعت

شرکت در مراسم، تعظیم شعایر، ارتباط با اساتید و شخصیت‏ها، برنامه‏های جمعی و جلسات                                                4 و نیم ساعت

جمع کل                                                         9 و نیم ساعت

5 ـ محرم، رمضان، فاطمیه

بر اساس قانون، طلاب پایه‏های نخست در این ایام تعطیل نیستند. سایر طلاب نیز به سفرهای تبلیغی می‏روند. با پیش‏بینی قبلی می‏توان این برنامه‏ها را در این زمان انجام داد. تحصیل متون دیگر، مطالعات مورد نیاز، ارتباط با اساتید، شرکت در مراسم معنوی و عزاداری و  .. .

6 ـ ایام مسافرت  :چون مسافرت انواع مختلفی دارد (سیاحتی، زیارتی، کاری، علمی، تبلیغی و.. . ) دستور جامعی برای آن نمی‏توان ارائه کرد. ولی غالباً در سفر، تمرکز ذهنی، روحی و زمانی برای کار علمی جدی وجود ندارد. پرداختن به این برنامه‏ها ـ که مورد احتیاج ما است و نیاز به تمرکز فراوان هم ندارد ـ سفر ما را پربارتر می‏کند؛ مطالعه سرگذشت بزرگان یا کتب مورد علاقه دیگر، اطلاع از جامعه   (سرزدن به مراکز فرهنگی و.. . ) ، دیدار از خویشاوندان، ارتباط با مردم، تفریح، ورزش، تنوع، تجدید قوای روحی، کسب نشاط و طراوت

7 ـ در ساعات غیبت استاد یا هم‏بحث رنگ علمی برنامه باید محفوظ بماند  .مثلاً به کارهایی از قبیل تکمیل جزوات و تحقیق در موضوعات مورد نیاز درسی می‏توان پرداخت  .

برنامه علمی

برنامه پیشنهادی زیر برای طلبه‏ای درنظر گرفته شده که دارای استعداد تحصیلی متوسط به ‏بالا و قدرت جذب مباحث علمی است و در طی مدارج علمی دچار مشکل نمی‏شود  . پشتکار، حوصله و همت کار مطالعاتی را دارا است  .

 یعنی حاضر است روزانه حدود هشت ساعت در ساحت دانش‌‌آموزی و پژوهش سرمایه‌گذاری کند و از تنوع‏جویی و سرکشی به فضاهای اشتغال‏زا و مسئولیت‏های اجرایی پرهیز نماید  .

 هدف تحصیل خود را نیز صاحب نظرشدن دریکی از دانش‌های حوزوی قرار داده‏است  .

در این برنامه، نگاه ما به مراحل آموزشی حوزه نگاهی توصیفی است نه دستوری  .

یعنی فرض را بر این گرفته‏ایم که طلبه این متون را به هر صورت تحصیل خواهد کرد  . داوری نهایی پیرامون متون درسی و مراحل آموزشی حوزه بر عهدة این دفتر نیست. بر این فرض، باقی‏ماندة نیازهای علمی طلبه که در فعالیت رسمی به آن پرداخته نمی‏شود، در این برنامه پیش بینی شده است  .

چنین طلبه‏ای 4 دورة 5 سالة علمی پیش رو دارد  . در دورة اول و دوم (10 سال) زمینة فعالیت علمی او تماماً رنگ «آموزشی» دارد. 5 سال سوم، ترکیب   «آموزش و تحقیق» با محوریت «آموزش» و 5 سال چهارم ترکیب «آموزش و تحقیق» با محوریت   «تحقیق» فعالیت علمی او را پوشش می‏دهد.

5 سال اول                 آموزش مقدماتی

5 سال دوم                آموزش عمومی

5 سال سوم                آموزش تخصصی (و پژوهش)

5 سال چهارم            پژوهش (و آموزش تکمیلی)

آموزش در 5 سال اول آموزش مقدماتی و در 5 سال دوم آموزش عمومی و در 5 ‌سال سوم تخصصی است.

انس با قرآن و حدیث در 5 سال اول جنبه مقدماتی دارد.یعنی در حد معناشناسی، آشنایی با مفاهیم، ترجمة ظاهری، تجزیه و ترکیب آیات و نیز آشنایی اجمالی با جغرافیا و زبان احادیث می‏باشد.

مراجعه به شروح و تفاسیر، تنها به این هدف انجام می‏پذیرد. در 5 سال دوم جنبة عمومی پیدا می‏کند. یعنی مطالعة عمومی تفسیر و علوم قرآن و آشنایی با مبادی علم حدیث، رجال، درایه، تاریخ حدیث و.. . و در 5 سال سوم به فضای مباحث ویژه و مطالعة کتب تخصصی در این حوزه‏ها راه می‏یابد.

دانش‌های حوزوی: در دورة 5 ساله اول ادبیات، منطق، فقه و اصول تا پایان کتاب «لمعه» و در 5 سالة دوم فقه و اصول فقه تا پایان «کفایه» و فلسفه تا پایان «نهایه الحکمه» به‏خوبی تحصیل می‏شود و در 5 سال سوم حضور فعال و پرمایه در درس خارج و تکمیل فقه و اصول، محور اصلی کار قرار می‏گیرد که به کسب توان تخصصی (اجتهاد) در این رشته می‏انجامد.

در مسئله برنامه‏ریزی دو هدف کلی را باید دنبال کرد.

اول آگاهی از قواعد برنامه‏ریزی و کسب بینش کلی نسبت به برنامه، که از مقولة معرفت و یک فرایند ذهنی است.

دوم التزام عملی به برنامه و اجرای کامل آن که از مقولة اراده و یک فرایند روحی است.

 تمام آن‏چه در بحث‏های گذشته بیان شد، تنها هدف اول را تأمین می‏کند و «شرط لازم» اقدام عملی است نه «شرط کافی» آن. از این پس همت و پشتکار و مجاهدت هر کس در به ‏کار گرفتن این آگاهی‏ها نویدبخش آیندة روشنی برای او خواهد بود.

سخن، گرچه پایان پذیرفت اما عمل، تازه باید آغاز گردد. زیرا آگاهی مقدمة عمل است.

 ثَمَرَةُ العِلمِ العَمَلُ بِهِ.[4]

پی نوشتها :

[1] .در این برنامه هرگاه سخن از «مطالعات مورد نیاز» شده، این موضوعات در نظر بوده است. تفسیر قرآن کریم، روایات اهل بیت، تاریخ اسلام و سیره ائمه اطهار، تاریخ معاصر، تاریخ جهان، آثار شهید مطهری، پیرامون حوزه و روحانیت، زندگی‏نامه بزرگان و مواردی از این دست.

[2]. الکتب بساتین العلماء (غررالحکم 991).

[3]. برای برنامه ایام تابستان پس از این سخنی به تفصیل خواهیم داشت.

[4]. غررالحکم: 4624.

منبع:پایگاه راه و رسم طلبگی

تهیه و فرآوری: محمد حسین امین گروه حوزه علمیه تبیان