یکی از مسائلی که هم در اخلاق اسلامی مطرح است و هم در عرفان و هم در سیر و سلوک، مسئله ی سکوت و کم حرف زدن است، اینکه آدم اهل خلوت باشد و تا ضرورت نداشته باشد حرف نزد، در روایات فراوان داریم که می فرماید شیعتنا الخُرس، خُرس جمع اخرس به معنی لال(بی زبان) است. شیعیان ما کسانی هستند که لال و کم حرفند، فراوان داریم در روایات صمت یعنی سکوت. خیلی در روایات داریم درباره ی خموشی و حرف نزدن.

یک جاهایی واجب است انسان حرف بزند، حکم خدا را بگوید ولی همان جایی که واجب است حرف بزند، همیشه به حد اقل نه حد اکثر. احادیث اهل بیت را نگاه کنید، سخنان پیغمبر اکرم (ص) همه کوچک و بریده بریده است، کم پیدا می کنید در احادیث پیامبر حدیثی که دو سطری باشد، هر چه هست یک سطری یا نیم سطری است. در کل عمر مبارک رسول خدا صلی الله علیه و آله یکی دو خطبه داریم که مفصل است، و همان خطبه های مفصل را اگر عادی از رو بخوانیم 5 دقیقه طول می کشد، پس معلوم می شود رسول خدا آدمی کم حرف بود، ائمه اطهار علیهم السلام کم حرف بودند، خطبه های نهج البلاغه اگر خطبه ی قاصعه را استثنا کنیم، تمام خطبه ها را وقتی آدم بخواند 5 دقیقه بیشتر طول نمی کشد، خطبه ی قاصعه که مفصل ترین خطبه ی نهج البلاغه و امیرالمومنین علیه السلام است را 20 دقیقه ای می شود خواند یعنی مفصل ترین خطبه امام 20 دقیقه طول کشیده است. اینها شاهد این است که معصومین علیهم السلام آدم های کم حرفی بوده اند.

مجالس امام خمینی را می گفتند مجالس مساکته بود یعنی وقتی کنارش می نشستید حرف نمی زد، وقتی جواب استفتاء فقها را که نگاه کنید، می بینید که معمولا در حداقل است نه حداکثر، یعنی وقتی سوالی را مطرح می کنند به حداقل جواب می دهند، یعنی هم در نوشتن اینطور است و هم در گفتار.

یکی از چیزهایی که بر همه ما خوب است و لازم است این است که کم حرف باشیم، البته کم حرفی در جامعه و مجتمع ، اما با زن و بچه حرف زدن و هرچه بیشتر معاشرت داشتن بهتر است ، نسبت به خانواده و بچه ها، همین که آدم بنشیند با آنها حرف بزند ، گفتگو باشد، چه قصه و چه شوخی باشد، خوب است، ثواب هم دارد و ارزش دارد، ولی بیرون و با مردم، همیشه به حداقل کلام اکتفا کنیم بهتر از این است که زیاد حرف بزنیم.

در شرح حال علامه طباطبایی نوشته اند که علامه طباطبایی یکبار نشد چیزی از استاد سوال کند، همیشه سکوت می کرد، در کشور های دیگر نیز اینطور است، مثلاً در مالزی، فلیپین، تایلند، یک استاد که درس می دهد، از اول تا آخر هیچ کس حرف نمی زند و گاهی وقتها خود استاد می گوید چیزی بگویید و این را بنده دیده ام که در کشورهای آفریقایی نیز اینطور است که آدم که حرف می زند، احدی حرف نمی زند و اگر حرفی صد در صد خلاف عقیده شان باشد باز هیچ چیز نمی گوید، اگر بگویید حرفی بزن، می گویند آن حرف که گفتی اشتباه بود، و اگر دوباره جواب دادید و باز جواب اشتباه بود، دوباره هیچ چیز نمی گویند و سکوت می کنند، نمی خواهم بگویم این صد درصد خوب است ولی اینکه آدم کم حرف باشد خوب است، قلیل کلام خوب است.

بهرحال این گناهان کبیره ای که می گویند 75 تا است، 36 تا برای زبان است و 34 تا برای کل اعضای دیگر. یعنی بیشترین گناهان برای زبان است، حدیث است که و هل یکبّ النّاس علی مناخرهم(فی النّار) الّا حصائد السنتهم ، آیا غیر از حرفهای زبان چیز دیگری آدم را به رو به جهنم می اندازد، یعنی آنکه آدم را با رو به چهنم می اندازد حصائد السنتهم است همین چیزهایی که با زبان درو می کنیم و بیرون می ریزیم.

شرح حال علما و بزرگان را وقتی می خوانیم، امام خمینی اینطور بود، علامه طباطبایی این طور بود، بسیار بسیار کم حرف، نمی شد چیزی را بپرسید جواب بدهد و دوباره بپرسید و جواب بدهد، اگر دوباره می پرسیدید سکوت می کرد.

یک مواقعی واجب است کسی مسئله می پرسد، یا جایی باید موعظه کنیم یا نصیحت کنیم، حرف زدن خوب است، با زن و بچه حرف زدن خوب است، پهلوی پدر و مادر نشستن و نفس اینکه در صورتشان نگاه کنیم، با آنها حرف بزنیم و شوخی کنیم، این گفتگو ثواب دارد ولی این در خانواده است و موارد دیگر سکوت کردن همیشه بهتر است از حرف زدن. و این هم در عرفان مطرح است هم در اخلاق و هم در سیر و سلوک

تعبیر های فراوانی نیز در دین داریم، خُرس ، لال بودن، صمت، ساکت بودن، خلوت، سکوت و این تعابیر در آیات و روایات خیلی بکار رفته و می خواهد بگوید انسان کم حرف باشد خیلی خوب است ،

کم حرفی یک وقت به این است که انسان منبر می رود، مقام معظم رهبری به امام جمعه ها دستور داده بود که دو خطبه ی شما از 40 دقیقه بشتر نشود، 40 دقیقه حداکثر است و نه حداقل، یعنی دو خطبه سی دقیقه بشود یا بیست دقیقه بشود خیلی بهتر است. و این حدیث است که إن طول الصلاة وقصر الخطبة مئنة من فقه الرجل، نماز طولانی و خطبه کوتاه از علامت فقه رجل است  .

آیت الله اراکی سی سال امام جمعه ی قم بود، نشد یکبار دو خطبه اش از ده دقیقه بیشتر طول بکشد ولی نمازش هم طولانی بود، یعنی خطبه نماز جمعه را مختصر بخوانیم، منبر مختصر باشد، حرف می زنیم مختصر باشد و گزیده و پر مغز و پر محتوا باشد.

انشاء الله خداوند همه ما را به آنچه رضای خودش است موفق کند.

سخنرانی استاد احمد عابدی(در مراسم عمامه گذاری در مدرسه ی علمیه جانبازان 23 اسفند 91)