روش برنامه ریزی مانند یادگیری، هر مهارت عملی دیگری زمانبر و نیازمند اندکی حوصله است. می دانید که یاد گرفتن رانندگی با ماشین در ابتدا وقت گیر است اما بعد از اینکه فرد این فن را یاد گرفت از آن به بعد با به کارگیری این فن وی را از نظر زمانی بسیار جلو می اندازد.

1) یادگیری و به کارگیری

هر روش برنامه ریزی مانند یادگیری، هر مهارت عملی دیگری زمانبر و نیازمند اندکی حوصله است. می دانید که یاد گرفتن رانندگی با ماشین در ابتدا وقت گیر است اما بعد از اینکه فرد این فن را یاد گرفت از آن به بعد با به کارگیری این فن وی را از نظر زمانی بسیار جلو می اندازد. پس باید در به کارگیری هر شیوه? برنامه ریزی اندکی صبر و حوصله به خرج داد تا بتوان زمینه های موفقیت در این روش را فراهم نمود.

2) روش برنامه ریزی چهارپله ای، به صورت مرحله به مرحله قابل اجراء است. یعنی اگر شما بتوانید هر یک از مراحل این و را به کار ببرید، می توانید مطمئن باشید که با اجراء این مرحله پیشرفت قابل ملاحظه ای حاصل شده است. خیلی از افراد فکر می کنند یا باید برنامه ریزی صددرصد انجام دهند و یا فراموشش کنند! اما این تفکر کاملاً اشتباه است. برنامه ریزی چهارپله ای به شما یاد می دهد که برنامه ریزی صددرصد هدفی است که در بسیاری از مواقع امکان پذیر نیست! لذا اگر در شرایطی نتوانستیم تمامی مراحل برنامه ریزی را طی کنیم اجراء پله های اولیه نیز بسیار تأثیرگذار خواهد بود.

اکنون به برسی چهارمرحله? پیشنهادی ما برای برنامه ریزی موفق برای کنکور می پردازیم.

الف) پله اول

ثبت زمان های مطالعه و ساعات زیستی: مهمترین کاری که یک دانش آموز برای اجراء یک برنامه ریزی صحیح باید انجام دهد این است که حتماً زمان کارهائی را که در طول روز انجام می دهد ثبت نماید. ثبت ساعات مطالعه فایده های بسیاری دارد که از آن جمله می توان موارد زیر را برشمرد.

1) وقتی از دانش آموز سؤال می شود که چند ساعت در روز درس می خواند و سپس از او خواسته می شود زمان واقعی مطالعه روزانه خود را ثبت نماید. عموماً بین زمان اعلام شده اولیه و مدتی که در واقع برای مطالعه صرف شده اختلاف زیادی وجود دارد. ثبت زمان مطالعه روزانه موجب می شود شما تخمین صحیحی از وضعیت کنونی خود داشته باشید.

2) تعهد به ثبت زمان های مطالعه روزانه، انگیزه شما برای مطالعه را افزایش داده و شما را به تلاشی بیشتر ترغیب می کند وقتی در انتهاء روز جمع ساعات مطالعه خود را حساب کردید و از پیشرفت و زیاد شدن آن احساس رضایت و از کم بودن آن احساس ناراحتی نمودید. وجدان درسی شما بیدار خواهد شد و شما را به مطالعه بیشتر تشویق خواهد کرد.

3) ثبت زمان های مطالعه به این علت که میزان اتلاف زمانی را مشخص می سازد شما را از وضعیت خود آگاه ساخته و به حل مشکلات وادار می سازد، وقتی که شما در انتهاء روز در برنامه? ثبت شده خود مشاهده می نمائید که همان چند دقیقه ای که برای خوردن آب از سر جای خود بلند شدید یا یک تماشای تلویزیون کوتاه! به نیم ساعت اتلاف زمان بدل شده است. روزهای بعد تلاش خواهید کرد که دقت بیشتری در مورد زمان های علافی! روزانه خود داشته باشید.

4) ثبت زمان های مطالعه، شما را به رقابت با خود تشویق می کند. اگر زمان های مطالعه خود را در طی روزهای مختلف و در هفته های متوالی ثبت نموده و نگهداری کنید سعی به بهبود زمان های مطالعه و به اصطلاح رکورد زدن موجب ایجاد یک رقابت سالم با بهترین رقیب موجود برای شما یعنی خود شما می شود.

برای ثبت زمان های مطالعه روزانه می توانید از یک تقویم کوچک رومیزی و یا حتی برگه های کوچک کاغذ سفید استفاده نمائید. بهترین روش برای ثبت زمان مطالعه، ثبت زمان شروع مطالعه در هنگام شروع آن و ثبت زمان خاتمه هرگاه که در جای خود بلند می شویم و ثبت مجدد زمان شروع بعدی بعد از برگشت به سر کار می باشد.

منظور از ثبت ساعات زیستی نیز، نوشتن زمان های استراحت روزانه و شبانه و صرف صبحانه، نهار و شام است اگر بتوانید ساعات زیستی خود را در طول هر روز ثبت کنید آنگاه خواهید توانست کم کم زمان های ثابتی برای این فعالیت ها (خوابیدن، بیدار شدن، گرسنه شدن! و ...) در نظر بگیرید و زمان انجام آنها را ثابت نمائید. در این شرایط عملکرد بدن شما جوری تنظیم خواهد شد که به راحتی از خواب بیدار شوید. به موقع گرسنه شوید و به موقع خسته شوید و بخوابید. در مورد فواید دیگر این کار در مبحث ساعات زیستی به تفصیل سخن خواهیم گفت.

همانطور که ابتدا اشاره شد اگر یک دانش آموز از چهار پله ای که در اینجا برای برنامه ریزی معرفی می شوند تنها همین مرحله را اجراء کند پیشرفت قابل ملاحظه ای کرده است اما به یاد داشته باشید که هر تغییر رفتاری در ابتدا نیازمند صبر و حوصله و صرف زمان است. پس همت کنید و حداقل همین مرحله را به طور کامل اجراء نمائید.

برنامه ریزی دقیق/ لیست زمانی/ لیست کاری/ ثبت

ب) پله دوم

تهیه لیست کاری

قدم دوم در تهیه و اجراء یک برنامه ریزی موفق، اطلاع کامل از کارهائی است که می بایست در روزها و هفته های آینده انجام شوند. دوستان عزیز سعی کنید در برنامه ریزی هیچگاه به حافظه خود اطمینان نکنید. حافظه انسان برای اجراء کارهای روزانه فضای محدودی دارد (مانند فضای روی میز مطالعه شما) اگر شما این فضای محدود را پر و شلوغ نمائید دیگر نخواهید توانست استفاده مناسبی از آن بکنید و کارهای شما آشفته و نامرتب خواهند شد پس سعی کنید به جای استفاده از فضای محدود حافظه اجرائی خود در برنامه ریزی روزانه و هفتگی از کاغذ و قلم استفاده نمائید. کارهائی که قرار است انجام دهید را روی یک برگه کاغذ ثبت نمائید و به جای فشار آوردن به ذهن خود از روی لیست کارهائی که نوشته اید برنامه ریزی نمائید. تهیه لیست کاری یکی از مهمترین پله های برنامه ریزی می باشد و اگر شما تنها و تنها این مرحله از برنامه ریزی را انجام دهید باز هم کلی در زمانبندی های روزانه جلو خواهید افتاد.

تهیه لیست کاری فواید زیر را برای شما به دنبال خواهد داشت:

1) شما از روی لیست کاری نوشته شده می توانید اولویت وظایف خود را مشخص نمائید و آنها را به ترتیب اهمیت انجام دهید.

2) ذهن شما از فشار به یاد داشتن مطالب مهم و غیرمهم راحت خواهد شد و لذا به شما امکان برنامه ریزی برای آینده را خواهد داد.

3) دیگر کاری فراموش نخواهد شد و از قلم نخواهد افتاد.

4) لیست کاری، ماده خام برنامه ریزی می باشد یک لیست کاری دقیق و به روز می تواند شما را برای یک برنامه ریزی دقیق آماده سازد.

5) تهیه لیست کاری از قرار گرفتن مجموعه وظایف در پیش چشم با ایجاد استرس نسبت به کارهائی که می بایست انجام شوند انگیزه را برای مطالعه افزایش داده، اتلاف زمان را کاهش می دهد.

ج) پله سوم

تهیه لیست زمانی یک یاز اصول مهم برنامه ریزی این است که شما از زمان هائی که برای کارهای مختلف دارید مطلع باشید مثلاً بدانید در طی هفته ای که پیش رو دارید چند ساعت وقت خالی برای مطالعه، چند ساعت کلاس درسی و حتی چند ساعت زمان برای استراحت و تفریح در اختیار دارید.

مجموعه اطلاع از زمان های خالی به همراه در اختیار داشتن لیست کاری می تواند زمینه ای مناسب برای آخرین مرحله، یعنی برنامه ریزی دقیق آماده سازد. آیا تاکنون محاسبه کرده اید که با توجه به کلاس ها، زمانی که برای رفت وآمد، شام و نهار و ... صرف می شود چقدر زمان خالی در روزهای مختلف در اختیار دارید که می توانید از آنها برای مطالعه استفاده نمائید؟ لیست زمانی یعنی ثبت اتفاقاتی که در طی هفته قرار است در طی 24 ساعت روز و شب روی می دهد. ساعت چند باید از خواب بیدار شوید؟ چه ساعاتی چه کلاس هائی دارید؟ چه ساعتی را صرف نهار خوردن می کنید؟ چه زمانی را در عصرها می خوابید؟ از چه زمانی و تا چه زمانی مطالعه می نمائید؟ کی شام می خورید و کی می خوابید؟ البته این جدول زمانی باید منطقی، واقعی و البته تقریبی باشد. مهمترین بخش این جدول زمان های خالی مشخص شده در طی روز برای مطالعه می باشد.

مقایسه لیست ثبت شده از کارهائی که در طول هفته انجام داده اید یا جداول زمانی، وقت هائی را که توسط شما تلف شده اند نشان خواهد داد. یک دانش آموز دبیرستانی که 6 روز از هفته سر کلاس می رود به طور متوسط حداقل 40 ساعت وقت خالی مفید در طول هفته در اختیار دارد اما حتی بسیاری از دانش آموزان خوب، کمتر از 60 تا 70 درصد این زمان ها را صرف مطالعه مفید می نمایند. به همین علت است که توصیه من به دانش آموزان این است که به جای سعی در کاهش مقدار خواب سعی کنند راندمان استفاده از زمان های روز خود را افزایش دهند و مقدار ساعت واقعی ثبت شده مطالعاتی خود را به میزان ساعات خالی روز نزدیک تر نمایند. تجربه نشان داده است که یک خواب کافی به همراه کاهش زمان اتلافی روزانه، موفقیت شما را تضمین می نماید.

د) پله چهارم: برنامه ریزی دقیق زمانی محتوائی

بسیاری از دانش آموزان تلاش می کنند بدون طی پله های 1 و 2 و 3 یک راست بیایند سراغ پله چهارم یعنی برنامه ریزی! این دوستان کمی خوش خیال هستند! و طبیعتا نمی توانند یک دفعه روی پله چهارم بپرند و به سرعت زمین می خورند. برای برنامه ریزی صحیح و موفقیت در اجراء آن می بایست چهار پله به صورت زیر به کار گرفته شود:

ثبت فعالیت های روزانه/ پله اول

تهیه لیست کاری / پله دوم

زمانبندی های روزانه/ پله سوم

برنامه ریزی زمانی محتوائی/ پله چهارم

نکته مهم اینجا است که اگر در این مسیر حتی تنها یکی از سه پله اول را طی نمائید باز هم قدم های مهمی برای موفقیت خود در استفاده از زمان برداشته اید.

دوستان عزیز شما اگر پله های سه گانه اولیه را طی نمائید یعنی اولاً بدانید در روز واقعاً چقدر درس می خوانید ثانیاً بدانید که چه کارهائی را باید انجام دهید و ثالثاً چقدر زمان در اختیار دارید به راحتی خواهید توانست یک برنامه ریزی دقیق، حساب شده و انعطاف پذیر انجام دهید و برحسب تغییر شرایط در موقع لزوم آن را اصلاح نمائید.

در هنگام برنامه ریزی به نکات زیر دقت نمائید:

1) یک برنامه ریزی صحیح باید واقع بینانه باشد. یعنی اگر شما در مجموع در هفته های گذشته هفته ای 15 ساعت درس می خوانده اید در این هفته برنامه خود را برای 40 ساعت تنظیم نکنید. بلکه سعی کنید یک برنامه ریزی منطقی و قابل اجراء انجام دهید در غیر این صورت چند بار شکست در برنامه ریزی شما را از ادامه این مسیر منصرف خواهد ساخت.

2) برنامه ریزی شما باید انعطاف پذیر باشد یعنی باید بتوانید در طی روزهای هفته در صورت لزوم برنامه خود را برحسب وضعیت های جدیدی که پیش می آید اصلاح نمائید.

3) در برنامه ریزی خود سعی کنید از کل به جزء حرکت نمائید یعنی اول برنامه کلان خود را برای طول سال مشخص کنید سپس برنامه کلان این ماه خود را دقیق تر معلوم کنید پس از آن برنامه کلی روزهای هفته پیش رو را تعیین کنید و سپس برای هر روز برنامه ریزی دقیق ساعتی انجام دهید. افرادی که یک دفعه برای یک هفته یا یک ماه خود برنامه ریزی دقیق ساعتی می کنند عموماً موفق نیستند.

4) در برنامه ریزی خود سعی کنید همیشه زمان هائی را برای جبران عقب افتادگی ها در نظر بگیرید. یعنی در انتهاء برنامه روزانه هفتگی و ماهانه خود ساعاتی را برای انجام وظایفی که قرار بوده انجام شوند (ولی در ساعات در نظر گرفته شده انجام نشده اند) در نظر بگیرید این زمان های جبران باعث می شوند بروز یک مشکل کوچک، کل برنامه ریزی شما را بر هم نزند.

به امید دیدار شما در بالاترین قله های موفقیت.